Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Άμεσα εκλεγμένο κοινοβουλευτικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (βλ. λ.), από το 1979. Αποτελείται από 626 μέλη που κατανέμονται σύμφωνα με τη συνθήκη: Γερμανία 93, Γαλλία 87, Ιταλία 87, Μεγάλη Βρετανία 87, Ισπανία 64, Ολλανδία 31, Βέλγιο 25, Ελλάδα 25, Πορτογαλία 25, Σουηδία 22, Αυστρία 21, Δανία 16, Φιλανδία 16, Ιρλανδία 15 και Λουξεμβούργο 6. Οι Ευρωπαίοι βουλευτές χωρίζονται σε ομάδες, ανάλογα με την πολιτική τους τοποθέτηση, αλλά σε κάθε περίπτωση οφείλουν να αντιπροσωπεύουν τους λαούς των κρατών-μελών. Προορισμός του Ε.Κ. είναι να ασκεί δημοκρατικό έλεγχο των ενεργειών των κοινοτήτων. Συνεδριάζει τακτικά μία φορά τον μήνα και για μία εβδομάδα. Το Ε.Κ. έχει τρία βασικά καθήκοντα. Από κοινού με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (βλ. λ.) εκτελεί νομοθετική αποστολή, δηλαδή θεσπίζει την ευρωπαϊκή νομοθεσία (οδηγίες, κανονισμούς, αποφάσεις). Η συμμετοχή του συμβάλλει στην εξασφάλιση της δημοκρατικής νομιμότητας για τα θεσπιζόμενα κείμενα. Μαζί με το Συμβούλιο ασκεί δημοσιονομικά καθήκοντα και κατά συνέπεια μπορεί να τροποποιεί τις κοινοτικές δαπάνες. Σε τελευταίο βαθμό εγκρίνει τον προϋπολογισμό στο σύνολό του. Επίσης, ασκεί δημοκρατικό έλεγχο στην Επιτροπή. Εγκρίνει τον διορισμό των μελών της και διαθέτει εξουσία μομφής κατά του εν λόγω οργάνου. Τέλος, ασκεί πολιτικό έλεγχο επί όλων των οργάνων. Το Ε.Κ. υπάρχει ως θεσμός από τη δεκαετία του 1950, όμως μόνο από το 1979 τα μέλη του εκλέγονται με καθολική ψηφοφορία από το σύνολο των πολιτών στα κράτη-μέλη. Αποτελεί την άμεση δημοκρατική έκφραση των λαών της ΕΕ και λειτουργεί ως ο κύριος εκπρόσωπός τους στο επίπεδο των κοινοτικών θεσμών. Η ιστορία του Ε.Κ. σηματοδοτείται από τις μεταρρυθμίσεις του 1970 (διατάξεις περί προϋπολογισμού), του 1975 (δημοσιονομικές διατάξεις), του 1986 (Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη), του 1992 (συνθήκη του Μάαστριχτ) και τελικά του 1997 (συνθήκη του Άμστερνταμ), οι οποίες όχι μόνο το μετέτρεψαν σε πραγματική νομοθετική αρχή, αλλά και ενίσχυσαν τον ρόλο του, δηλαδή τον δημοκρατικό έλεγχο της ΕΕ. Ευρωεκλογές.Οι εκλογές για την ανάδειξη των μελών του Ε.Κ. Σήμερα, ο θεσμός αυτός αποτελεί τη δημοκρατική έκφραση 374 εκατ. Ευρωπαίων πολιτών. Εκπροσωπούνται, συγκεντρωμένες σε πανευρωπαϊκούς πολιτικούς σχηματισμούς, οι μεγαλύτερες πολιτικές τάσεις που υφίστανται στα κράτη-μέλη. Τα μέλη του Ε.Κ. εκλέγονται, ταυτόχρονα, από τους λαούς των κρατών-μελών της ΕΕ, με άμεση και καθολική ψηφοφορία, από το 1979. Η θητεία τους είναι πενταετής. Σύμφωνα με την συνθήκη του Άμστερνταμ, τα μέλη του δεν μπορούν να υπερβούν τα επτακόσια. Σήμερα, ο συνολικός αριθμός των εκλεγόμενων αντιπροσώπων είναι 626. Η Ελλάδα εκπροσωπείται από 25 ευρωβουλευτές. Ενδέχεται, τα επόμενα χρόνια να γίνει μείωση του αριθμού των ευρωβουλευτών των κρατών-μελών εξαιτίας της διεύρυνσης της ΕΕ. Οι βουλευτές του Ε.Κ. θεωρούνται αντιπρόσωποι του λαού και όχι αντιπρόσωποι των κρατών-μελών. Από την έναρξη ισχύος της συνθήκης του Μάαστριχτ, το 1993, κάθε πολίτης κράτους-μέλους της ΕΕ που κατοικεί σε άλλο κράτος-μέλος μπορεί να ψηφίσει ή να εκλεγεί στη χώρα της κατοικίας του. Η άσκηση ορισμένων επαγγελμάτων, όπως είναι αυτό του δικαστή ή του διευθυντικού στελέχους δημόσιας επιχείρησης, είναι ασυμβίβαστα προς το αξίωμα του ευρωβουλευτή. Το Ε.Κ. καταρτίζει σχέδιο για τη διεξαγωγή των εκλογών κατά ενιαία διαδικασία σε όλα τα κράτη-μέλη ή σύμφωνα με κοινές αρχές των κρατών-μελών. Παντού εφαρμόζονται οι ίδιοι δημοκρατικοί κανόνες, όπως είναι το δικαίωμα ψήφου στην ηλικία των 18, η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών και η μυστικότητα της ψήφου. Στην Ελλάδα, στο Λουξεμβούργο και στο Βέλγιο η ψηφοφορία είναι υποχρεωτική. Έδρα. Οι τόποι εργασίας του Ε.Κ. κατανέμονται μεταξύ Γαλλίας, Βελγίου και Λουξεμβούργου. Οι συνεδριάσεις της ολομέλειας, στις οποίες συμμετέχει το σύνολο των βουλευτών, διεξάγονται στο Στρασβούργο, όπου βρίσκεται η έδρα του. Οι συνεδριάσεις των κοινοβουλευτικών επιτροπών και οι πρόσθετες συνεδριάσεις της ολομέλειας διεξάγονται στις Βρυξέλλες, ενώ η γενική γραμματεία εδρεύει στο Λουξεμβούργο. Ο κοινοβουλευτικός έλεγχος. Το Ε.Κ. ασκεί δημοκρατικό έλεγχο στην Επιτροπή, εφόσον για τον διορισμό του προέδρου και των μελών της απαιτείται η ψήφος έγκρισής του. Στη συνέχεια, η Επιτροπή είναι πολιτικά υπεύθυνη έναντι του Ε.Κ., το οποίο μπορεί να ψηφίσει εναντίον της πρόταση μομφής και να την οδηγήσει σε παραίτηση. Γενικότερα, ο κοινοβουλευτικός έλεγχος ασκείται με την τακτική εξέταση των εκθέσεων τις οποίες η Επιτροπή υποβάλλει στο Ε.Κ. (γενική έκθεση, εκθέσεις για την εκτέλεση του προϋπολογισμού, έκθεση για την εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου κλπ.). Επιπλέον, οι βουλευτές θέτουν σε τακτά χρονικά διαστήματα γραπτές ή προφορικές ερωτήσεις στην Επιτροπή. Τα μέλη της Επιτροπής παρευρίσκονται στις συνεδριάσεις της ολομέλειας του Ε.Κ., όπως και στις συνεδριάσεις των κοινοβουλευτικών επιτροπών· έτσι καλλιεργείται ο μόνιμος διάλογος μεταξύ των δύο οργάνων. Κοινοβουλευτικός έλεγχος ασκείται επίσης στο Συμβούλιο, στο οποίο οι βουλευτές απευθύνουν σε τακτά χρονικά διαστήματα γραπτές ή προφορικές ερωτήσεις. Παράλληλα, ο πρόεδρος του Συμβουλίου παρακολουθεί τις συνεδριάσεις της ολομέλειας και συμμετέχει στις σημαντικότερες συζητήσεις. Το Ε.Κ. και το Συμβούλιο συνεργάζονται στενά σε ορισμένους τομείς, όπως η κοινή εξωτερική πολιτική και η πολιτική ασφάλειας, η συνεργασία στον τομέα της δικαιοσύνης, αλλά και σε θέματα κοινού συμφέροντος, όπως η πολιτική που αφορά το πολιτικό άσυλο, τη μετανάστευση, τα ναρκωτικά, την απάτη και τη διεθνή εγκληματικότητα. Για τα συγκεκριμένα θέματα η προεδρία του Συμβουλίου της Ένωσης οφείλει να ενημερώνει τακτικά το Ε.Κ. Τέλος, στην αρχή κάθε συνεδρίασης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο πρόεδρος του Ε.Κ. καλείται να εκφράσει την άποψη και τον προβληματισμό του οργάνου για τα προβλήματα της επικαιρότητας και για τα θέματα που περιλαμβάνονται στην ημερήσια διάταξη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Άλλα μέσα κοινοβουλευτικού ελέγχου είναι η εξέταση των αναφορών των πολιτών και οι προσωρινές επιτροπές έρευνας. Νομοθετική εξουσία. Το Κοινοβούλιο συμμετέχει με το Συμβούλιο στην επεξεργασία και στην έγκριση των νομοθετικών κειμένων τα οποία προτείνει η Επιτροπή. Η συνηθέστερη νομοθετική διαδικασία είναι η συναπόφαση. Ο ρόλος του Ε.Κ. είναι ισότιμος με αυτόν του Συμβουλίου και τελικά ψηφίζονται κοινές πράξεις. Σε περίπτωση διαφωνίας των δύο οργάνων, συγκαλείται η επιτροπή συνδιαλλαγής, ώστε να προκύψει συμβιβασμός. Η διαδικασία της συναπόφασης εφαρμόζεται κυρίως στην ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων, στην καθιέρωση της εσωτερικής αγοράς, στην τεχνολογική έρευνα και ανάπτυξη, στο περιβάλλον, στην προστασία των καταναλωτών, στην εκπαίδευση, στα πολιτιστικά θέματα και στην υγεία. Η σύμφωνη γνώμη του Ε.Κ. είναι εξάλλου απαραίτητη για ορισμένα σημαντικά πολιτικά ή θεσμικά ζητήματα, όπως η προσχώρηση νέων κρατών-μελών, οι συμφωνίες σύνδεσης με τρίτες χώρες, η σύναψη διεθνών συμφωνιών, η εκλογική διαδικασία του Ε.Κ., η άδεια παραμονής των πολιτών της Ένωσης, όπως και τα καθήκοντα και οι εξουσίες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (βλ. λ.). Η νομοθετική πρωτοβουλία εξαρτάται κυρίως από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (βλ. λ.). Το Ε.Κ. όμως δίνει σημαντική πολιτική ώθηση στην Επιτροπή με την εξέταση κυρίως του ετησίου προγράμματος εργασιών της, όπως και με τη δυνατότητα που διαθέτει να ζητά από την Επιτροπή να υποβάλλει την κατάλληλη πρόταση. Αρχή του προϋπολογισμού. Το Ε.Κ. και το Συμβούλιο είναι οι παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται κατά κύριο λόγο η έγκριση του ετήσιου κοινοτικού προϋπολογισμού. Κάθε χρόνο, η Επιτροπή επεξεργάζεται το προσχέδιο προϋπολογισμού, το οποίο υποβάλλει για έγκριση στο Συμβούλιο. Ακολούθως, με δύο συνεχόμενες αναγνώσεις, το Ε.Κ. διαπραγματεύεται με το Συμβούλιο την τροποποίηση ορισμένων δαπανών και διασφαλίζει την ορθολογική κατανομή των πόρων του προϋπολογισμού. Η τελική απόφαση εναπόκειται στο Ε.Κ. και ο προϋπολογισμός αρχίζει να ισχύει μόνο μετά την υπογραφή του από τον πρόεδρό του. Η επιτροπή ελέγχου του προϋπολογισμού του Ε.Κ. ελέγχει σε μόνιμη βάση την εκτέλεση του προϋπολογισμού, ενώ το Ε.Κ. ψηφίζει κάθε χρόνο την απαλλαγή της Επιτροπής ως προς την εκτέλεση του προϋπολογισμού του προηγούμενου έτους. Οργάνωση των εργασιών. Οι εργασίες του Κοινοβουλίου περιλαμβάνουν δύο κύρια στάδια: α) την προετοιμασία της συνεδρίασης της ολομέλειας, από τους βουλευτές των ειδικών κοινοβουλευτικών επιτροπών που ασχολούνται με τους διάφορους τομείς παρέμβασης της ΕΕ και β) τη συνεδρίαση της ολομέλειας, στην οποία συμμετέχουν πλέον όλοι οι βουλευτές, για να εξετάσουν από κοινού τις διάφορες προτάσεις. Οι συνεδριάσεις της ολομέλειας διεξάγονται κανονικά στο Στρασβούργο (μία εβδομάδα τον μήνα) και ορισμένες φορές στις Βρυξέλλες (δύο ημέρες). Κατά τις συνεδριάσεις της ολομέλειας, οι εισηγητές παρουσιάζουν τις εκθέσεις τους και οι πολιτικές ομάδες ορίζουν βουλευτές, οι οποίοι παρεμβαίνουν επί των θεμάτων, τα οποία περιλαμβάνονται στην ημερήσια διάταξη. Συνήθως, πρόκειται για νομοθετικές προτάσεις, για ανακοινώσεις του Συμβουλίου ή της Επιτροπής και για επίκαιρα ζητήματα στην ΕΕ ή τη διεθνή πολιτική. Το σώμα ψηφίζει αρχικά τις τροπολογίες των νομοθετικών προτάσεων και στη συνέχεια λαμβάνει θέση επί του συνολικού κειμένου. Ψηφοφορία για τον προϋπολογισμό στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (φωτ. ΑΠΕ). Οι νέες εγκαταστάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο, όπου διεξάγονται οι εργασίες της ολομέλειας (φωτ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή). Οι εγκαταστάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (φωτ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή).